قصه‌ها همسفران خوبی هستند؛ دستت را می‌گیرند و کلمه‌کلمه، روزهای تلخ و شیرین تاریخ را برایت تعریف می‌کنند. اگر اهل موزه رفتن و تاریخ خواندن و داستان شنیدن باشید؛ پس حتما از یک راهنما، قصه‌گو یا یک کتاب پر از داستان هم خوش‌تان می‌آید! خدا را چه دیده‌اید؟ شاید روزی یک نویسنده هم داستان ما را نوشت و نقل زبان این و آن شدیم. پس داستان بخوانید قبل از اینکه داستان شوید! کتاب پرقصه‌ی «داستان راستان» نوشته‌ی استاد شهید مرتضی مطهری است که می‌خواهیم درباره‌اش بیشتر بدانیم. توضیحات کاملی از این کتاب را در ادامه از مقالات سایت چی کتاب بخوانید.
داستان راستان
این کتاب دو جلدی، در دسته‌ی دین و عرفان قرار می‌گیرد که شامل داستان‌های کوتاهی از فضایل و کرامات پیامبر اسلام (ص) و خاندان او و بزرگان دین است. در جلد اول این کتاب ۷۵ داستان و در جلد دوم، ۵۰ داستان نوشته شده است که منابع این قصه‌ها از کتب احادیث، تواریخ و سیره، با زبانی ساده و مفید برای طبقه جوان و به خصوص نوجوان است؛ به طوری که این کتاب می‌تواند عضو جدانشدنی کیف هر معلم و مربی‌ای باشد که با نوجوان‌ها سر و کار دارد. هدف نویسنده‌ی این کتاب، که از زمان انتشارش تا به امروز در شمار پرمخاطب‌ترین آثار دینی بوده است؛ آشنا کردن کوچک و بزرگ و پیر و جوان با اخلاق و رفتار بزرگان دینی و آموزش آنها از طریق شنیدن داستانها بوده است؛ قصه‌هایی که هرچند کوتاه و ساده‌اند؛ اما واژه‌واژه در یاد می‌مانند و رفتنی نیستند.
این کتاب در دهه‌ی ۴۰ هجری شمسی که بیشتر نویسندگان چپ‌گرا بودند نوشته شد؛ این کار شجاعتی مثال‌زدنی می‌خواست که با استقبال کم‌نظیر مردم و چاپ‌های متعدد آن، به جایگاه مخصوص خود رسید. داستان راستان دست شما را می‌گیرد و به کوچه پس کوچه‌های مکه و مدینه می‌برد؛ شما را رو به روی ابوذر و لقمان به زانوی تلمذ می‌نشاند و برایتان از مستمند و ثروتمند می‌گوید؛ برای افراد بزرگ آن روزها نامه می‌نویسد و شما را منتظر جواب می‌گذارد. داستان راستان آمده است تا با کلمات، دین را خواندنی‌تر کند.
درست است! گاهی اوقات باید دین را خواند؛ مثل یک شعر، یک داستان. گاهی وقت‌ها باید دین را شنید؛ از زبان کسی که خودش هم سعی می‌کند آدم دین‌داری باشد. اما چیزی که این وسط مهم است؛ تفاوت فرد دین‌دارو دین‌خوانده است. چه بسا آدم‌هایی که یک عمر سر در کتاب‌ها و متون عرفانی و دینی دارند ولی از زنبور بی‌عسل هم بی‌ثمرترند! دین‌دارِ دین‌خوانده از آن بنده‌های محبوب خدا و دوست‌های خلف روزگار است!
بررسی کتاب داستان راستان
جلد اول آن در سال ۱۳۳۹ و جلد دوم سال ۱۳۴۳ نوشته و به چاپ رسیده‌اند. می‌توانیم این کتاب را جزو آثار پرافتخار یک مجتهد بدانیم چون تا به امروز به زبان‌های انگلیسی و ژاپنی و صربستانی ترجمه شده و مفاهیم دینی را با زبانی شیرین به گوش اهالی جهان رسانده است. این کتاب از آنهایی است که می‌توانید به راحتی در مترو و اتوبوس یا هنگامی که از خستگی سر بر بالش می‌گذارید؛ زنگ تفریح یا وقتی در مسیر رسیدن به جایی هستید؛ بخوانید و حتی می‌توانید به صورت پراکنده و انتخابی از فهرست، به قصه‌ها نگاهی بیاندازید و قلاب چشم‌تان به هر موضوعی گیر کرد؛ سراغش بروید و پای حرف‌های شهید مطهری بنشینید.
علاوه بر این‌ها، کتاب داستان راستان برنده‌ی جایزه‌ی یونسکو در سال ۱۳۴۴ بوده و همین، مخاطبان زیادی را برای این اثر دوجلدی فراهم کرده است. با خواندن این داستانها، می‌شود به ریزرفتارهای بزرگان دین دسترسی پیدا کرد و سیره‌ی آنان در مواجهه با افراد را یاد گرفت. در میدان جنگ، کوچه و بازار، خانه و مسجد و حیاط همسایه و حتی هنگام تماشای مسابقه‌ی وزنه‌برداری جوانان مدینه‌النبی توسط پیامبر (ص)! این کتاب حتی برای تازه مسلمان‌شده‌ها هم داستان‌هایی دارد و دست رد به هیچ قشری نمی‌زند و انگار زیر لب و خطاب به ما می‌خواند:« باز آ باز آ هر آنچه هستی باز آ!» تا هرچه سریع‌تر کتاب را در دست بگیریم و تورق کنیم و داستان راستان نخوانده؛ از دنیا نرویم.
داستان راستان تنها یک اثر از انبوه آثار باقی‌مانده از شهید مطهری است؛ اما اگر این کتاب را دست‌تان بگیرید و در گوشه‌گوشه‌ی شهر بچرخید؛ نگاه‌های آشنایی هم به سمت این کتاب می‌چرخند. افراد بزرگسالی که دوران مدرسه‌شان را با همچین کتاب‌هایی گذارنده‌اند؛ طرفدار پر و پا قرص این اثر از متفکر شهید هستند.
نقد کتاب
اولین چیزهایی که باعث می‌شود کتاب را زمین نگذارید شامل این موارد است:
- نثر روان و بی‌تکلف
- کوتاه بودن داستانها
- جنبه‌ی آموزشی و عملی کتاب
شهید مطهری آثاری دارد که بیشتر، مخصوص طالبان علوم دینی است و می‌توان گفت که این کتاب، خیلی متفاوت‌تر از آن‌هاست و به نوعی برای عموم مردم نوشته شده و تمایز زیادی بین آثار دیگر این متفکر شهید ایجاد کرده است. سادگی و روانی داستان‌های کتاب و صحبت از شخصیت‌های نام‌آشنایی مثل ابن سینا وابوذر و .. و همچنین انتخاب موضوعات با پیشه و ظاهر افراد اصلی داستان، مثل جوان آشفته حال، وامانده‌ی قافله، مردی که کمک خواست و چند عنوان دیگر، یک پیش‌زمینه‌ای از داستان به مخاطب می‌دهد و چراغی در ذهنش روشن می‌کند و او را چشم‌انتظار خواندن قصه نگه می‌دارد.
شنیدن این داستانها برای کودکان هم می‌تواند جذابیت بسیار زیادی داشته باشد؛ البته به همراه تسهیل‌گری مربی یا والدین، بسیار قابل درک‌تر خواهد شد و در کل داستان راستان، روایت‌هایی است از آنچه در زمان بزرگان دین و شهرهای مختلف محل زندگی‌شان اتفاق افتاده و حتی می‌توان به داستانها، به عنوان نمایشنامه نگاه کرد و از دل آن، کار فرهنگی بیرون کشید تا داستان راستان؛ فقط در قالب کلمات باقی نماند و با ابزارهای مختلف، به گوش بقیه برسد. همانطور که تا امروز، با استفاده از این داستانها انیمیشن‌های متنوعی تولید و پخش شده است.
شهید مطهری درباره‌ی نام‌گذاری این کتاب می‌گوید:«نام این کتاب را به اعتبار اینکه غالب قهرمانان این داستانها کسانی هستند که راست‌رو و بر صراط مستقیم می باشند و در زبان قرآن کریم “صدیقین” نامیده شده‌اند و از آن جهت هم که معمولاً طالبان و خوانندگان این گونه داستانها افرادی هستند که می خواهند راست گام بردارند و این کتاب برای آنها و به خاطر آن‌هاست، ما این داستانها را می توانیم داستان راستان بدانیم.» ما هم امیدواریم گام‌هایمان همیشه به سمت باید و شاید در حرکت باشد و در مواقعی که از مسیر اصلی منحرف می‌شویم؛ خدا راه راست را به سمت‌مان کج کند! آمین.
حواشی کتاب
همیشه شرح حال نویسنده هنگام نوشتن یک کتاب برای ما جذاب بوده و از آنجایی که هیچکس از حرف و حدیث مردم در امان نیست؛ به شهید مطهری هم ان‌قلت‌هایی وارد شده است. مثلا گروهی از خواص در آن دوران استاد را مورد ملامت قرار می‌دهند و با اظهار تأسف، از او می‌خواهند که دست از این کار ساده بردارد و به کارهای علمی مهم‌تری مشغول شود! برخی نیز به ایشان پیشنهاد می‌کنند که «لااقل این کتاب را با نام خودت منتشر نکن!» اما استاد مطهری در مقدمه جلد دوم این کتاب در کنار ابراز تاسف برای این خواص، این تفکرشان را نوعی بیماری اجتماعی تلقی می‌کند و پاسخی مستدل و کوبنده به آنها می‌دهد. درس جانبی‌ای هم که استاد مطهری به ما می‌دهند این است که حرف مردم، برای مردم است و چندده‌سال بعد، اثری از آن حرف‌ها باقی نمی‌ماند.
جمع‌بندی
همانطور که بالاتر هم گفتیم؛ این کتاب اندازه‌ی جیب همه‌ی آدم‌ها می‌شود! از کودک گرفته تا نوجوان و بزرگسال و همه‌ی آنهایی که قدرت خواندن دارند. این کتاب را می‌توانید به ضمیمه‌ی یادداشتی دلنشین، به نوجوان‌های اطراف‌تان به مناسبت قبولی‌شان در دبیرستان، تولد یا موفقیت‌های کوچک و بزرگ هدیه بدهید. اگر اهل کتاب‌هایی با موضوع دین و معرفت، یا آثار داستان‌محوری مثل قصه‌های هزار و یک شب هستید؛ داستان راستان برای شماست!
