گاهی دلمان می‌خواهد با تمام وجود، نتیجه اتفاقات تلخ و ناگوار زندگی‌مان را روی دوش بقیه بیندازیم و به قولی دنبال مقصر می‌گردیم. شاید همه‌مان با این جمله پس از شنیدن خبر دزدیده شدن چیزی ارزشمند از منزل اطرافیان روبه‌رو شده باشیم: کار آشنا بوده؛ هرکسی بوده آشنا بوده! یاد ضرب المثل خاصی افتادید؟ گاهی اوقات هم برای اینکه خودمان را از کاری که کرده‌ایم تبرئه کنیم؛ با اعتماد به نفسی زیاد می‌گوییم: من نبودم دستم بود؛ تقصیر آستینم بود! اما اینجا می‌خواهیم درباره ضرب المثل دیگری صحبت کنیم که نه تنها همه جای ایران از دهه ۵۰ را گشته، بلکه به خارج از مرزهای ایران و سفارت‌خانه‌ها هم رفته و موجب خنده و شادی مسئولان بلاد کفر هم شده است. «کار کار انگلیسیهاست» ضرب‌المثلی است که اکثرمان از زبان دایی‌جان ناپلئون در کتاب و سریالی با همین نام شنیده‌ایم. اما کتابی که حالا می‌خواهیم معرفی کنیم؛ اثری است که جک استراو، وزیر امور خارجه بریتانیا نوشته است و در ایران استقبال زیادی از آن شده است. با مرور این کتاب، همراه چی‌کتاب باشید.
فهرست مطالب
داستان کتاب «کار کار انگلیسیهاست»
شاید بتوان گفت که داستان این کتاب را بارها و بارها شنیده‌ایم و حتی در آن زندگی می‌کنیم! جک استراو مانند یک تاریخ‌دان ماهر، ایرانمان را زیر ذره‌بین نگاهش گرفته و تاریخش را روایت می‌کند؛ تاریخی که ممکن است هنوز بعضی از ما آن را تمام و کمال ندانیم و نشناسیم! شروع کتاب با سفر او و چندنفر از همراهانش، یعنی همسر و دوستانش به ایران آغاز می‌شود که چالش‌های زیادی به همراه دارد و عرق تن از مخاطب و نویسنده می‌گیرد. جک ایران را دوست دارد و آن‌قدر پیش خانواده و دوستان و اطرافیان از ایران و تهران تعریف کرده که آنها را هم کنجکاو و مشتاق به سفر می‌کند. پایشان به تهران و یزد و اصفهان و شیراز می‌رسد و در هر یک از این شهرها، اتفاقات زیادی را از سر می‌گذرانند؛ از سلفی گرفتن‌های زیاد با مردم گرفته تا محاصره شدن هتل و رستوران محل اقامت! جک اما با فراغ بال همه این‌ها را نوشته است. اما این فقط یک فصل از کتاب است. در بقیه فصول کتاب با تاریخ ایران از زبان جک استراو روبه‌رو می‌شویم و انگار در فضایی شبیه به دادگاه قرار داریم! دادگاهی که جک استراو دارد ریز به ریز و خط به خط، اتهامات ما به انگلیس را می‌شمارد و توضیح می‌دهد؛ او می‌خواهد بگوید چرا ما به انگلیس بی‌اعتمادیم؛ واقعا چرا؟
بررسی کتاب «کار کار انگلیسیهاست»
نامه‌ها می‌توانند حامل پیام‌های متفاوتی باشند. تا وقتی چسب پاکت نامه‌ها باز نشده و کسی چیزی از نوشته‌های روی کاغذ نمی‌داند؛ همه چیز امن و امان است. اما جک استراو وقتی نامه بسیجیان شهر یزد را هنگام حضورش در ایران می‌خواند؛ دست به قلم می‌شود. تقریباً در جای جای کتاب، گریز زدن این وزیر امور خارجه بریتانیا را به آن نامه جوانان یزدی می‌بینیم؛ در اول هر فصل، هنگام برشمردن اتهامات و در سطرهایی دیگر. این کتاب ۲۱ فصل دارد. نام برخی از فصل‌ها در فهرست، خواننده را مجاب می‌کند که تند تند کتاب را بخواند تا سریعتر به آن فصول برسد! نام برخی را برایتان می‌نویسم:
انگلیس دشمن نیست
از آتش به الله
آبادان، صحنه تحقیر بریتانیا
فتنه ۸۸
شاید گاهی میان خواندن کتاب، این فکر از ذهن‌تان رد شود که چطور یک انگلیسی که از پدر و مادری یهودی زاده شده ولی خودش را مسیحی می‌داند؛ تا این حد به تاریخ کشور ما و اسلام‌مان آگاه است و زیر و بم‌مان را می‌داند؟ خود جک استراو می‌گوید علاقه زیادش به ایران باعث این‌ها بوده اما خودمانیم ؛ آن‌قدر مطالعه داشته است که انگار بیشتر از ما به تاریخ و سرگذشتمان مسلط است. «کار کار انگلیسیهاست» روایتِ چرایی بی‌اعتمادی ما به انگلیس و انگلیسی‌جماعت است.
اگر دوست دارید بدانید چرا بی‌اعتمادیم؛ چرا به قول دایی‌جان ناپلئون، همه چیز زیر سر انگلیسیهاست و چرا حتی گرفتگی سوراخ آبراه دایی جان و دعوای زن و شوهرها باید به گردن انگلیس بیفتد؛ این کتاب که وزیر خارجه خود انگلیس هم نوشته، شما را راهنمایی می‌کند. علاوه بر این، با صفحه به صفحه این کتاب، می‌توانید تاریخ ایران را هم برای بار دیگر بازبینی کنید. از زرتشت و آتش گرفته تا ورود اسلام به ایران و دوران صفویه و غیره. اما از ما به شما نصیحت، اگر صرفا برای خواندن تاریخ سراغ این کتاب می‌روید؛ بهتر است در انتخابتان تجدید نظر کنید. درست است که جک استراو تسلط خوبی بر اوضاع ایران از گذشته تا حال دارد اما منابع معتبرتر و کامل‌تری هم برای مطالعه موجود است. اگر نیاز به دید جامع و کاملی درباره ایران و جهان دارید؛ کتاب «نگاهی به تاریخ جهان» اثر جواهر نعل نهرو که نویسنده و پژوهشگری هندی است؛ بسیار مناسب و مفیدتر است.
نقد کتاب «کار کار انگلیسیهاست»
لطفاً به این کتاب به چشم کتابی برای خواندن تفریحی نگاه نکنید. اگر نوع نگاه‌تان به این اثر مانند خواندن رمانی داستانی یا حتی سفرنامه باشد، همان اوایل کار توی ذوق‌تان می‌خورد و ممکن است از خواندنش هم پشیمان شوید. حتی امکان دارد که فصل اول هم گول‌تان بزند و خیال کنید که دارید ماجرای سفر تفریحی یک دیپلمات بریتانیایی به ایران را می‌خوانید! اما نه. خیال کنید این کتاب، یک واحد درسی از دانشگاه‌تان است؛ یا معلم تاریخ‌تان سفارش کرده است تا آن را برای فهم بهتر روابط ایران و انگلیس بخوانید؛ با این زاویه نگاه، این کتاب مهم‌ترین مطالعه روزانه‌تان می‌شود و در خلال خواندنش، بسیاری از گره‌های ذهنی‌تان هم باز خواهد شد. «کار کار انگلیسیهاست» چند دلیل واضح برای خواندن و هرچه زودتر خواندن دارد:
- یک اثر جمع و جور است برای فهم بهتر روابط ایران و انگلیس که یک زاویه نگاه کلی و از بالای گود به مخاطب می‌دهد.
- از زبان یک دیپلمات رده‌بالای انگلیسی است که حرف‌های زیادی برای گفتن دارد و برای یک ایرانی جذاب است که کشور و مردمش را از نگاه و زبان دیگران ببیند و دوباره بشناسد!
- این کتاب فصل‌بندی‌های منظمی دارد که برای بازخوانی و رجوع به اطلاعات، کار مخاطب را راحت می‌کند.
- رسیدن به یک دید کلی و مرور تاریخ ایران به‌طور خلاصه، موهبتی است که در خلال خواندن این کتاب نصیب خواننده می‌شود.
یادمان نرود که به قول خود انگلیسی‌ها، پشت هر سنگی یک انگلیسی قرار دارد؛ (If you trip over a stone in the road, it was put there by an Englishman) و اگر این ضرب المثل را جدی بگیریم؛ باید مراقب حضور بریتانیایی‌ها در دور و اطراف‌مان باشیم و چه خوب است اگر درباره آنها و روابط‌مان اطلاعات داشته باشیم؛ مثل جک استراو در برابر ما!
حواشی کتاب «کار کار انگلیسیهاست»
باورتان می‌شود علامه روزگار مجازی، جناب ویکی پدیا برای یک جمله کوتاه ایرانی، یک صفحه مجزا تدارک دیده باشد و درباره این جمله و انگلیسی‌هراسی ما ایرانی‌ها نطق کرده باشد؟ سند می‌خواهید؟ این هم سند: (کار، کار انگلیسیهاست؛ ویکی پدیا)
بر اساس این جملات ما بر اساس تئوری توطئه، توهمی بیش در بی‌اعتمادی نسبت به انگلیسی‌ها نداریم و این حجم از سند و مدرک مبنی بر خیانت آنها نسبت به ما در طول تاریخ، فقط مشتی کاغذ باطله است. از این موضوع که بگذریم؛ سریال دایی جان ناپلئون به کارگردانی ناصر تقوایی که در سال ۱۳۵۵ از تلویزیون ملی ایران پخش می‌شد؛ این جمله و ضرب المثل را میان ایران و ایرانی رواج داد. دایی جان، مسئول تمامی اتفاقات ریز و درشت زندگی‌اش را انگلیس می‌دانست و می‌گفت: کار کار انگلیسیهاست. البته در آن حدی که او می‌گفت؛ کار کار انگلیسی‌ها نبود اما در بسیاری از مواقع؛ مطمئنیم که کار، کار انگلیسیهاست!
جمع‌بندی
انتخاب این کتاب برای مطالعه، قطعاً انتخاب خوبی است. اگر به موضوعات تاریخی یا سیاسی و سیاست بین الملل علاقه دارید؛ اگر می‌خواهید در آینده وزیر امور خارجه شوید؛ اگر تازه کنکور داده‌اید و برای انتخاب رشته، رشته علوم سیاسی را در نظر دارید؛ اگر میان جمع‌های دوستی و فامیلی درباره اتفاقات روز صحبت می‌کنید و در نهایت اگر زیاد سوار تاکسی‌های سطح شهر می‌شوید؛ خواندن این کتاب را به شما پیشنهاد می‌کنیم. راستی اگر معلم تاریخ یا جامعه‌شناسی هستید و دانش‌آموزان‌تان کوله‌پشتی‌ها یا جوراب‌هایی با طرح پرچم انگلیس می‌پوشند و استفاده می‌کنند؛ می‌توانید این اثر جک استراو را به آنها پیشنهاد کنید. و اما مادرها و پدرها! اگر فرزندان‌تان به امور تاریخی علاقه‌مندند و می‌خواهید داستان ایران را برایشان بخوانید و اتفاقاتی که از سر گذارنده را بهشان بشناسانید؛ «کار کار انگلیسیهاست» را برایشان بخوانید.
