ترجیح می‌دهم صحبت درباره کتاب عزرائیل را از صحبت درباره انتشاراتش شروع کنم. «عزرائیل» را انتشارات کتابستان معرفت چاپ کرده است. انتشاراتی که در چند سال اخیر سراغ چاپ کتاب‌هایی با مضامین نو و عجیب، مرتبط با مسائل سیاسی و اجتماعی و حتی امنیتی کشور رفته است. آثاری مثل «زایو» و «ایذاء» از مصطفی رضایی که در ژانر علمی-تخیلی، امیدوارانه و با جزییات به ترسیم چشم‌اندازی برای آینده ایران پرداخته است، یا رمان «جان‌بها» از مصطفی موسوی که به شکلی غافلگیرانه ماموریتی در سوریه را با ماموریتی امنیتی در ایران ترکیب می‌کند، یا رمان «دیوار ۱۳۵۸» که امیرحسین قاضی نوشته و داستان یک سفر در زمان و دست‌کاری واقعه‌ای در تاریخ انقلاب است. ادامه معرفی این کتاب را در این مقاله از چی کتاب بخوانید.
از همین توضیحات روشن است که این انتشارات به چنین تجربه‌هایی علاقه زیادی دارد. اما وقتی بدانیم که نیما اکبرخانی، نویسنده کتاب عزرائیل، دو اثر دیگر هم دارد که یکی به جنگ سوریه پرداخته و دیگری داستانی است علمی-تخیلی درباره آنچه بر سر تهران می‌آید (که دومی را هم همین انتشارات چاپ کرده است) می‌فهمیم که این نویسنده و این انتشارات خوب همدیگر را پیدا کرده‌اند.
فهرست مطالب
داستان کتاب عزرائیل
کتاب عزرائیل جلد دوم هم دارد؟ این کتاب که ظاهراً و بنا به تاییدات نویسنده جلد اول از مجموعه‌ای است و در سال ۱۴۰۰ منتشر شده، روایت ماجرای شخصی به نام حمیدرضا هدایتی است که در حفاجا (همان حفاظت اطلاعات ارتش جمهوری اسلامی ایران) کار می‌کند و مسئولیت پیگیری پرونده‌ای خاص و پیدا کردن قاتلی به نام «علی علی‌زاده» به گردنش می‌افتد. پرونده‌ای سخت و متفاوت با تجارب کاری پیشین خودش و فرماندهانش. ماجرا از دفتر حمیدرضا هدایتی شروع می‌شود و تا قبرس و سوریه و ترکیه و عراق می‌رود. پایان کتاب در واقع پایان داستان نیست، چرا که همانطور که گفته شد، این کتاب جلد اول مجموعه عزرائیل با عنوان فرعی «کهنه‌سرباز» است. گویی که این جلد برای معرفی کهنه‌سرباز باشد و در جلد (یا جلدهای بعد!) ماجراهای اصلی کهنه‌سرباز شروع شود.
نقد و بررسی کتاب عزرائیل
احتمالاً اگر این کتاب را بخوانید چند نکته در آن توجه‌تان را جلب می‌کند:
جذابیت داستان کلی
این کتاب ژانر کارآگاهی را با مسائل امنیتی ایران درهم آمیخته و کمی به آن مسائل روانشناختی را هم اضافه کرده و بعد آن را هم زده! طبیعتاً ژانر کارآگاهی‌اش در سطح هرکول پوآروی آثار خانم آگاتا کریستی نیست، چون هدف این نبوده که باشد، اما درصدی از لذت خواندن آثار کارآگاهی برای علاقمندان به این ژانر را در خود دارد. همچنین ماجرای یک جنایت فردی مثل قتل یک فرد از افراد جامعه محدود نیست و ابعاد سیاسی-امنیتی دارد.
شخصیت‌پردازی
دو شخصیت اصلی کتاب آدمهای جالب و درخورتوجهی هستند. به اصطلاح علمای اهل فن، تیپ نیستند، شخصیتند! اول داستان با توصیفی درباره حمیدرضا هدایتی شروع می‌شود که اول به من این احساس را داد که خیلی خاص و قهرمان است. اما جلوتر انگار نویسنده از عمد می‌خواهد خیلی زیاد هم هدایتی را بالا نبریم و بدانیم که او هم نقص‌های خاص خودش را دارد! مثل اینکه برخلاف بعضی کلیشه‌های رایج، به نظر نمی‌رسد درباره او تاکیدی روی معتقد بودن یا اخلاقی بودن وجود داشته باشد؛ برعکس، انگار بزرگترین و تنها مسئله زندگی‌اش حرفهای بودن است.
جایی از کتاب، فرمانده‌ی هدایتی بعد از توضیحات او درباره صحنه قتل می‌گوید:
«همیشه وقتی از این حرفا می‌زنی یه برقی تو چشمات می‌بینم که هیچ خوشم نمیاد. احساس می‌کنم لذت می‌بری…پرونده رو تموم کردی خودت رو دکتر نشون بده. من فکر می‌کنم تو یه چیزی‌ات میشه.»
صحنه‌های خشونت‌آمیز
اگر اهل تماشای فیلم‌هایی هستید که به شکل ترسناکی خشونت را به تصویر می‌کشند، یا توی اردوهای مدرسه‌تان به موزه عبرت به آسانی با شکنجه‌های اعمال‌شده رو به رو می‌شدید، این صحنه‌های کتاب عزرائیل را هم به سادگی رد خواهید کرد. اما اگر روحیه‌تان کمی لطیف‌تر باشد، متاسفانه یا خوشبختانه در بخش قابل توجهی از کتاب به سختی اذیت خواهید شد (خوشبختانه از این جهت که هنوز به دیدن چنین صحنه‌هایی خو نکرده‌اید!).
مسائل روانشناختی
همانطور که درابتدا گفتم، این مسائل هم جزیی از کتاب است ولی به طرز خوبی از آن استفاده شده طوری که هم در خدمت جذابیت داستان کلی است و هم در خدمت شخصیت‌پردازی. در سراسر کتاب افکار حمیدرضا هدایتی، بازی‌هایی که او با بازجویی‌شوندگانش می‌کند و آنها با او می‌کنند و ماجراهایی که آدمهای مختلف درباره متهم پرونده تعریف می‌کنند، همه دلالت‌های روانشناختی دارند و جلب نظر می‌کنند؛ حتی بخشی که یکی از شخصیت‌های کتاب زیر شکنجه حرفهای استاد کلاس ضدبازجویی را با خود مرور می‌کند.
ارجاع به ماجراهای واقعی تاریخ انقلاب
بعضی صحنه‌های کتاب، داستان و واقعیات تاریخی را به هم آمیخته است و به اتفاقات و شخصیت‌هایی حقیقی در دوران ابتدایی انقلاب و دفاع مقدس ارجاع داده است.
کتاب عزرائیل را بخوانیم یا نخوانیم؟
به لحاظ رده‌بندی سنی این کتاب مخصوص بزرگسال است. با توجه به صحنه‌هایی که توضیح داده شد، خواندنش را به سن‌های پایین‌تر توصیه نمیکنم. همینطور به کسانی که از خون و شکنجه و تصویرهایی از این دست فراری‌اند و ترجیح می‌دهند رمانتیک یا کمدی بخوانند. اما اگر ماجراجویی، خصوصاً دنبال کردن ماجراهای جنایی را دوست دارید و تحمل درصدی از خشونت را هم دارید این کتاب را بخوانید.
در کل کتابی پرکشش است. تعلیق خوبی دارد و بعضی جاها خشونتش مو را بر تن آدم سیخ می‌کند. شاید نویسنده قصد داشته رگه‌هایی از فضایل اخلاقی را هم در آن بگنجاند و ترویج بدهد که از نظر من در این موضوع موفق نبوده. برای ارزیابی بهتر این مسئله، تا انتشار جلد دوم رمان عزرائیل صبر می‌کنیم.
ممنون از معرفی خوبتون. برای خوندن کتاب‌های نشر کتابستان خیلی کنجکاو شدم. کاش در مورد ارتباط اسم کتاب با موضوع اثر هم می‌نوشتید. من هر جا دنبال این ارتباط گشتم پیدا نکردم.
فکر کنم آخرم باید خودم کتاب رو بخونم.😅