گمشده در ناکجا | مروری بر کتاب لالایی برای دختر مرده

تاریخ پر است از آدم‌­های گمشده؛ آدم­‌هایی کوچک و بزرگ و پیر و جوان که چیزی را گم کرده‌­اند و هرگز آن را نیافته‌­اند. یکی وطنش، یکی خانه‌­اش، یکی همسرش و دیگری خانواده­‌اش را. آدم­‌هایی که کمتر کسی قصه­‌شان را شنیده یا اگر شنیده هم باور نکرده. اما از بین این آدم‌های گمشده کسانی هستند که قصه‌­شان را صدها سال بعد با صدای بلند فریاد می­‌زنند تا مبادا مثل خودشان به فراموشی سپرده شود. اما آیا میان ما آدم‌­ها کسی هست که قصه‌­هایشان را باور کند؟ برای آشنایی بیشتر با کتاب لالایی برای دختر مرده ادامه این مطلب را از چی کتاب بخوانید.

داستان کتاب

در حوالی تهران، یعنی بعد از پیمودن اتوبان­‌های طولانی و جاده‌­های خاکی، شهرک نیمه‌­کاره‌ای به نام ارغوان وجود دارد، که سازنده‌­اش یک روز از طبقه سوم آن سقوط کرده و مرده. در یکی از طبقات این ساختمان‌­های ناتمام، دختر نوجوانی به نام زهره زندگی می‌­کند. زهره در خانواده‌­ی هفت نفره‌شان، بچه آخر است و چهار برادر بزرگ‌تر از خودش دارد. او یک روز توی اتاقش چیزی را دیده که برای هر کسی که تعریف می­‌کند، باورش نمی‌کند. او هر چندروز یک‌بار، با دختری ملاقات می­‌کند که موهای خاکستری دارد، دست‌­هایش از آرنج به پایین سوخته‌اند، عاشق شنیدن قصه است و این‌که یکی موهایش را شانه بزند و مهم‌تر از همه اینکه این دختر عحیب و غریب صدسال است که یازده ساله مانده است و همه‌­جا دنبال خانواده گمشده‌­اش می‌­گردد!

کتاب لالایی برای دختر مرده داستان رویارویی دختران با چالش­‌های روانی و اجتماعی از صدسال پیش تا اکنون است. زهره، مینا و حکیمه سه دختری هستند که در برهه­‌های مختلفی از تاریخ با مشکلاتی دست و پنجه نرم می­‌کنند که با وجود تفاوت­‌های زمانی، آن‌ها را به یکدیگر پیوند می‌­دهد. پیوند روایت‌های این سه دختر با یکدیگر، علاوه بر اینکه قصه درخور توجهی را خلق کرده است، سفری را هم به قلب تاریخ برای مخاطب خود تدارک دیده است. سفری در زمان برای شناختن و یافتن بخش کوچکی از آدم­‌هایی که فراموش شده­‌اند.

نویسنده در جایی از کتاب لالایی برای دختر مرده می‌­نویسد: زمان مثل یک تابلوی نقاشی بزرگ است. همه اجزایش با هم همزمان وجود دارند. این ماهستیم که روی قسمتی از تابلو تمرکز کردیم و حواسمان از جاهای دیگر پرت شده است. داستان لالایی برای دختر مرده، داستان فرار از روزمرگی و شناخت خود در دل تلاش برای شناخت گذشتگان است.

بررسی کتاب لالایی برای دختر مرده

لالایی برای دختر مرده، رمانی کوتاه است که در عین داشتن صفحات کم، توسط چند راوی روایت می­‌شود و در آن چندصدایی حاکم است. از سایر آثار نوجوان که به این شکل روایت شدند می­‌توان به کتاب آخرین روز خانم بیکسبی نوشته جان دیوید اندرسون و کتاب النور و پارک نوشته رینبو راول اشاره کرد که هردو به فارسی ترجمه شده‌­اند.

علاوه براین چندصدایی، کتاب در دو مقطع زمانی حال و گذشته و در دو جغرافیای متفاوت تعریف می‌­شود. بخشی ساختمان‌­های نیمه­‌کاره و شلوغی تهران را روایت می­‌کند و بخش دیگر خشکسالی و طوفان در زمانه­‌های نه‌چندان دور در قوچان. زهره که درمیان سکوت خانه‌­ها خودش را گم می­‌کند، با دختر دیگری آشنا می‌­شود که او هم گم شده، اما به شیوه دیگری. کتاب لالایی برای دختر مرده، داستان یاری گمشدگان به یکدیگر است. به اینکه چطور دو نفر که خودشان را گم کرده‌­اند، در جریان جستجو برای یافتن یکدیگر، خودشان را پیدا می­‌کنند.

نقد کتاب لالایی برای دختر مرده

تعداد کم صفحات کتاب باعث نشده که نویسنده از پرداخت به عناصر مختلف رمان بگذرد و علی‌رغم حجم نه چندان زیاد کتاب، ما شاهد نقاط عطف بسیاری در بطن روایت هستیم؛ از جمله این موارد می‌­توان به توصیف دقیق نویسنده از احساسات و عواطف دختران اشاره کرد. مواجهه قهرمان کتاب با بحران­‌هایی که پیش روی خود می­‌بیند از جمله زیستن در خانواده‌­ای پسرانه و بیگانه با روحیات دخترانه، با شفافیت بسیار و بدون اغراق روایت می‌­شود. به نوعی که خواننده کتاب احساس نزدیکی بسیاری با زهره می‌­کند.

نویسنده آدم­‌های زیادی را با دغدغه‌­های متفاوتی ترسیم می­‌کند که در کنار هم زندگی می­‌کنند و گاه این تفاوت‌­ها مانع درک یکدیگر می‌­شود. از دغدغه شست و شو و پخت و پز برای مادری که خانه‌­دار است و زندگی را در همین می‌­بیند تا مسائل کنکور و فشارهای آن و همچنین دغدغه زیستن در رفاه و تامین معاش برای پدری که شغلی به جز در حوزه نوشتن و کتاب ندارد. علاوه بر این با توجه به سفر در عرض تاریخ ما با مشاغل گذشته و همچنین نحوه زندگی آدم‌­ها در صد سال پیش نیز آشنا می‌­شویم.

ریتم کتاب، ریتم مناسب و به دور از لکنت روایی است. به نوعی که کتاب در یک نشست و به نوعی یک‌نفس خوانده می­‌شود. از جمله دیگر نکات برجسته، استفاده از دو زبان معاصر و زبان زمانه قاجار است که بدون عوارضی که دچار این‌گونه نوشتن می­‌شود از جمله روشن نبودن عبارات، داستان را پیش می‌­برد.

اما تنها ایرادی که می­‌توان متوجه کتاب کرد این است که پایان، به خصوص در مقوله سرنوشت حکیمه، کمی عجولانه شکل می‌­گیرد و آن پرداخت مبسوطِ به‌اندازه را کمتر در صفحات پایانی مشاهده می­‌کنیم. اما حتی با احتساب این ایراد هم پایان‌بندی با توجه به فرم و اندازه کتاب، پذیرفتنی و قابل تامل است.

حواشی کتاب

لالایی برای دختر مرده در سال ۱۳۸۷ از سوی انتشارات افق به چاپ رسیده است و تا کنون پنج بار تجدید چاپ شده.

همچنین این جوایز را برای نویسنده­اش به ارمغان آورده است:

• برنده لوح زرین و دیپلم افتخار جشنواره کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
• اثر ویژه شورای کتاب کودک
• رمان برگزیده جایزه شهید غنی‌پور
• این رمان همچنین در سال ۲۰۰۸ در فهرست کتاب‌های خواندنی کتابخانه مونیخ (فهرست کلاغ سفید سال ۲۰۰۸) قرار گرفت.

جمع‌­بندی

کتاب لالایی برای دختر مرده تجربه متفاوتی از خواندن رمان نوجوان است. خواندن این کتاب به نوجوانان علاقه‌­مند به تاریخ به خصوص تاریخ مشروطه و همچنین کسانی که طرفدار قصه‌­هایی هستند که در آن شخصیت‌­ها فراز و فرودهای زیادی را پشت سر می­‌گذارند، پیشنهاد می­‌شود. همچنین خواندن این کتاب برای پدر و مادرهایی که علاقه‌­مند شناخت بیشتر از روحیات فرزندان نوجوان خود هستند نیز گزینه مناسبی به شمار می‌­آید.