درام دینی زنانه | مروری بر کتاب سر بر دامن ماه

یادداشتی بر کتاب سر بر دامن ماه به قلم سرکار خانم لیلا مهدوی: کلمات زنجیر می‌شوند تا زیبایی بسازند. آنچه از نقش کلمه بر کاغذ نشسته است بر روان مخاطب هم خواهد نشست و بعد از آن رسالت کلمه آغاز می‌شود. بزرگی می‌گفت وقتی در مسیر ادبیات دینی افتادی و بعد توانستی آنچنان قلم بزنی که به نقطه پایان برسی، حجت بر تو تمام است. اجازه و اذن را گرفته‌ای و ماجراهای بعدی دخلی در این رسیدن ندارد. آری! باور همین است. نوشتن عشق می‌خواهد و از نور نوشتن عشق بیشتر. تمتعی که نویسنده از بحر کلماتش می‌برد را هیچ هیاهوی بیرونی نمی‌تواند از او بگیرد.

اما

«سر بر دامن ماه» رمانی دینی از منظر درون دینی و از دل تاریخی از تاریخ اهل بیت علیهم السلام است که نویسنده در آن کوشیده با حفظ حریم و رعایت تقوا نسبت به ائمه حاضر در برش زمانی داستانش، درام بسازد. فاطمه دولتی چیستی و چرایی رمان دینی را می‌داند و حدود را رعایت می‌کند و می‌تواند در جهان موازی با زندگی معصوم، داستانی ساخته و پرداخته کند که مخاطب با خواندن آن از زندگی ائمه معصومین نیز مطلع شود.

«سر بر دامن ماه» از دو منظر حائز اهمیت ویژه است.

اول از منظر زنانه نویسی. حلقه مفقوده ادبیات! نویسنده توانسته است حس زنانه و حس مادرانه را به صورت تفکیک شده از هم در رمانش بازنمایی کند. اگر‌چه حس مادرانه با حس زنانه ممزوج است اما در درام پیش رو هر کدام از این حس‌ها به صورت مجزا مطالعه و پرداخته شده است. نویسنده در داستانش یک مسیر و یک حرکت را نشان می‌دهد که از نقطه سکون و بی‌خبری آغاز می‌گردد اما تا رسیدن به بالاترین ظرفیت‌های وجودی شخصیت اصلی یعنی بانو حدیث می‌رسد. دولتی در «سر بر دامن ماه» علاوه بر حرکت در خط تاریخی، دست به شخصیت پردازی نفر اول داستانش می‌زند و با رعایت اصول و منطق تصویر شخصیت‌هایش را چنان می‌سازد که باور پذیر باشد.

نکته دوم درباره «سر بر دامن ماه»، زبان روایی اثر است. کفه ترازو میان سه ضلعی روایت، دیالوگ و تصویر به نفع روایت سنگین تر است. نثر و ریتم و تمپو در بیان روایت، موزون حرکت می‌کنند و نقشی که از کلمه بر جان مخاطب می‌نشیند، خوش‌آواست.

با این همه زبان نویسنده در داستان زبان شور و اشتیاق و ارادت است.  مخاطب به خوبی می‌تواند به موضع نویسنده دست‌یابد و بداند که سرچشمه نور در رمان «سر بر دامن ماه» از کدام طرف، سوسو می‌زند.

شاید بتوان این نکته را یک نکته قابل تامل در داستان دانست چرا که داستان به زبان صریح‌تر و رئال‌تری نیازمند است. از سوی دیگر گاهی به خاطر تعهد تاریخی نویسنده، تصویر در داستان کم‌رنگ می‌گردد که البته علتش را می‌توان سکوت تاریخ دانست.

نکته بسیار مهمی که در ادبیات دینی وجود دارد، انتخاب سوژه است. این‌که نویسنده چه برهه‌ای از تاریخ و چه سوژه‌ای را انتخاب کند که هم به دغدغه‌های خود پاسخ دهد و هم بتواند با رعایت حریم حرف بیشتری بزند یکی از معیارهای داستان خوب آیینی است. در «سر بر دامن ماه» از همان اول کار نویسنده می‌داند انتخاب ادبیات دینی دست او را در استفاده از بعضی عناصر داستان می‌بندد چرا که نوشتن داستان از مقوله‌ای که آغاز و پایانش معلوم است کار پیچیده‌ای خواهد بود پس او با انتخاب زندگی بانو حدیث، همسر امام هادی و مادر امام حسن عسکری، و بهره بردن از فلش‌فوروارد در عین حفظ چهارچوب‌ها از خبر و گزارش به سمت تحلیل رفته و علی‌رغم تمام محدودیت‌ها درام قابل قبولی می‌سازد.

چیزی که در این میان «سر بر دامن ماه» را جذاب می‌کند توجه به بعد انسانی شخصیت‌هاست. نویسنده با خلق موقعیت‌های پیچیده اخلاقی و انسانی راه تعالی بشر و آراستگی به ادب الهی را در رمانش نمایان می‌سازد.

«سر بر دامن ماه» به قلم فاطمه دولتی، در ۲۷۵ صفحه توسط انتشارات کتاب جمکران وارد بازار نشر شده است.